‘Het staat in elk recent managementboek geschreven’, zegt ze. ‘Echt, ik lees het overal’. Ze kijkt me aan alsof ik overtuigd moet worden, maar ik ben allang overtuigd. Ik lees de boeken niet waarover ze spreekt, maar ik geloof haar meteen. ‘verbinden‘ en ‘bedanken‘ – en ‘vieren’ komt trouwens ook een heel eind – zijn trendwoorden. Hoewel ze waarschijnlijk zo oud zijn als de weg naar Rome, maar dat waren we voor het gemak maar even vergeten. Want het is natuurlijk veel leuker als we het zelf bedacht hebben. In onze tijd. De ‘nieuwe’ tijd.
Dus kan je nu in allerlei marketing, branding en businessboeken lezen dat je vooral mensen moet bedanken als ze iets voor je deden. Hartstikke handig, want ik hou wel van een bepaalde beleefdheid uit lang verscholen tijden. Mannen die de deur voor je open houden, vriendelijke mensen, een hand als we elkaar ontmoeten, en zelfs aangesproken worden met ‘u’ vind ik de laatste maanden geen enkel probleem meer. Dat we nu toevallig in een soort revival van de renaissance beland zijn (dat trouwens letterlijk ‘wedergeboorte’ betekent. Ik bedoel maar), en daardoor business-wise ons ook leren anders te gedragen is fantastisch.
Het probleem is alleen dat ze in al die boeken consequent één dingetje vergeten te vermelden: Je moet het namelijk wel menen. En dat vertellen ze je er meestal niet bij. Laat staan dat ze je een cursus ‘Durf het te menen’ aanbieden. Voor de nep telt niet in het spectrum van de courtesy. Voor de nep prikt zelfs (of juist) een kind er dwars door heen. Voor de nep buffel je nog steeds keihard vanuit je hoofd, en is je handeling pure strategie. En dat werkt niet bij dankjewel. Je moet het menen. Anders werkt het niet.
En nu komt het lastige stuk, want iets menen kan alleen als je eerlijk bent naar jezelf. Als je je hart durft te openen. Het is van behoorlijk ingewikkelde orde om iets te menen, en tegelijkertijd oneerlijk te zijn naar jezelf. Dat gaat amper. Dan krijg je vroeg of laat (en het liefst vroeg, want dan heb je het maar gehad) de kous op je kop.
Een voorbeeld. Ik coachte ooit gezinnen die geconfronteerd waren met de grote problemen van het leven (lees: incest, mishandeling, loverboy problematiek etc). Als gevolg daarvan kwam ik regelmatig agressieve mensen tegen. De meeste zorginstellingen hebben trainingen zelfverdediging voor hun personeel. Je leert dan een aantal grepen, en vaardigheden die je moet gebruiken als je fysiek aangevallen wordt, of bedreigd. Zo ook het bedrijf waar ik werkte. Maar mijn directe projectleider, een psychotherapeut van 1.90m met de zwarte band in Braziliaans Jiujutsu, had daar een andere visie op en legde het me heel helder uit. ‘Annette,’ zei hij toen ik van het hoofdkantoor een uitnodiging voor de zelfverdediging training had gekregen. ‘Jij hoeft niet naar de verdedigingscursus op het hoofdkantoor’. ‘Want..?’ antwoordde ik. ‘Want’ zei hij. ‘Op het moment dat je echt aangevallen wordt, zijn die grepen niet geïnternaliseerd in je systeem. Dan ben je alles vergeten door de shock. Jij kunt beter de 100 meter in 10 seconden leren rennen. Heb je veel meer aan.‘ Ik leerde veel in de jaren in de hulpverlening, maar dit was één van de belangrijkste dingen. En dus ging ik niet naar de cursus.
Maar, 100 meter in 10 seconden rennen leek me ook een beetje irreëel. Dus wat ik wel deed, in de vijf jaar die volgden, was leren om alles te menen wat ik zei. Als ik bang was, zei ik dat ik bang was. Als ze vroegen waarom, kregen ze het antwoord dat in mijn hart zat. Soms moest ik even zoeken, maar ik kwam er altijd op terug. Als ik een fout maakte, zei ik dat. Deed ik iets heel erg goed, dan zei ik het ook. En bij alles wat we deden, meenden we het. Mijn collega’s en ik. Consequent. Hier hadden we niet alleen in het moment zelf baat bij, maar zodra we het oversloegen, waren we op de langere termijn veel verder van huis, en was er meer verloren dan we in al die weken en maanden hadden opgebouwd. Dan viel iemand terug. Soms letterlijk in detentie. Soms in agressie in de buitenwereld. Soms in isolatie, en kwam hij weken niet opdagen. We moesten wel. Het menen. Ik had geen betere doelgroep kunnen uitkiezen.
Pas toen ik uit de hulpverlening stapte, en als trainer ging werken in het bedrijfsleven, kwam ik er achter dat deze verworven vaardigheid me ernstig in de weg zat. Ik werd geconfronteerd met verkoopprocessen die niet gingen over win-win deals, maar over scoren voor jezelf, met het veinzen van vriendelijkheid, met de vertroebeling tussen gevoel en verstand. Met de eerste, de beste, de snelste, de mooiste willen zijn.
Ik begreep het wel. En ik begrijp het nog steeds. Ik zag voor welke uitdagingen deze mensen stonden, en dat iedereen gewoon gelukkig wilde zijn. Als je daarvoor moest veinzen, zodat je je baan hield – en geen zorgen had, dan ging je dus veinzen. Logisch gevolg van de groepscultuur die ontstaat na jaren in hetzelfde systeem te hebben rond gedraaid. Het was dezelfde veiligheid die ook al mijn oud- cliënten zochten. Alleen hadden zij er andere strategieën voor in de plaats gezet. In de wereld van ondernemerschap en organiseren waren veilige strategieën gekozen, die ik niet goed herkende, maar die je wel uit de gevangenis houden – wat dan wel weer zo handig is.
Te lang werken in een veld met een doelgroep die enkel resoneert als je eerlijk bent, heeft tot gevolg dat je op een gegeven moment niet meer terug kan. Met alle gevolgen van dien. Ik werd eens gevraagd om een training ‘beinvloedingsstijlen’ te geven. ‘We gaan het hebben over manipulatie‘, zei ik tijdens het begin van de training. ‘Want, dat is waar het op neer komt.’ Dat wij als maatschappij daar een negatieve connotatie aan gehangen hebben, kan ik ook niks aan doen. Maar als je gedrag wilt veranderen, dan moet je in een gebied terecht komen, waar mensen een noodzaak vinden om te veranderen. Niemand verandert enkel omdat een ander het zegt. Een gedragsverandering kan extrinsiek gemotiveerd worden, maar is áltijd een intrinsiek feestje van jou alleen. De opdrachtgever vanuit het bureau was niet heel blij met mijn interventie keuze. We zaten midden in de economische crisis in die tijd, en zijn belang lag meer bij pleasen op dat moment. Ook legitiem, alleen onmogelijk voor mij. Dus heb ik heel wat geworsteld de afgelopen jaren met bij mezelf blijven en tegelijk leren omgaan met codes die onder water zwemmen.
Eén ding is me altijd voor de wind gegaan. Ik weet hoe win-win situaties werken, en hoe je mensen verbindt en bedankt rechtstreeks vanuit je hart. Dus de marketingboeken sla ik over, en knik braaf ‘Ja’ als mijn kennis me vertelt over al haar ontdekkingen op het gebied van gedrag.
Het maakt niet uit welke weg je bewandelt. We hebben allemaal ons eigen pad. Maar wat je ook doet, probeer het te menen. Is het niet voor jezelf, doe het dan voor de ander. Zelfs fouten maken is oke, zolang je dat maar delen durft. Juist bij handelingen zoals bedanken en verbinden is het behulpzaam om even een inwendige spiegel te pakken, en je af te vragen voor wíe en wat je het eigenlijk doet. Want… als je het meent. Als je die mooie momenten van contact oprecht meent, heb je er zelf ook veel meer plezier van in je hart. Ultieme win-win situatie!