‘We willen handvat(t)en om het zelf te doen.’ 

Het is de meest gestelde vraag tijdens teamtrainingen en ontwikkelingsprocessen. Vervolgens lijken mensen pas gerustgesteld als ze methodische stappen zien, werkvormen op papier krijgen en spelregels horen. Tot ze me een paar uur later vertellen dat ze er nóg niks mee kunnen. Of dat de methode niet werkt (want natuurlijk ligt het niet aan ons).

Deze verwarring komt omdat de essentie, de ware reden van verandering, zelden iets te maken heeft met een werkvorm of een stappenplan. Het is een mindset die verandert. En die veranderende mindset geeft ons een andere kijk op de zaak, waardoor we anders reageren en ons zelfs anders voelen. Noem het een attitude verandering, waarbij je je blinde vlekken in het volle zonlicht zet en eerlijk de wereld in kijkt. Niet turend naar wat je wílt zien, maar observerend naar het verhaal achter die eerste blik. Naar dat kleine stukje dat niet gezegd wordt.

‘Maar toch willen we weten hoe dat dan moet.’ 

Fair enough. Dus rijst er steeds vaker de vraag welke specifieke tools bijdragen aan het veranderen van een collectieve mindset. En helaas zijn dat niet de ‘plan canvassen’ en ‘excelsheets‘. Sommige werkvormen dragen exceptioneel bij aan het ontwikkelen van een collectieve mindset (daar komen we later op), anderen kunnen zo bij het oud papier.

De gouden ingrediënten zijn voornamelijk interventies die ons op het eerste gezicht niet opvallen. Ze blenden in het geheel. Ik noem ze vaak ‘de koekjes bij de thee‘, omdat ze net dat beetje extra geven. Natuurlijk overleven we het ook wel zonder koekje. Natuurlijk kunnen we het gezellig hebben met dat wat er is. Maar een koekje is als de kers op de taart. Zeker als we tegelijkertijd bergen werk aan het verzetten zijn. Want, teamprocessen en mondiale transities zijn geen kattenpis, dat kan ik je wel vertellen.

In een paar artikelen vertel ik welke tools (koekjes ;)) ik vaak gebruik om dit euvel tijdens trainingen glorieus te trotseren.

De eerste: De zandloper die Kairos en Chronos meet. 

‘Het hart kan je niet meten’ zei de mevrouw in de training. En dat klopt. Je kan het alleen voelen. Om het te kunnen aannemen, moet je vertrouwen. Om te kunnen vertrouwen moet je je veilig voelen. Om je veilig te kunnen voelen is er kwetsbaarheid nodig. Om kwetsbaarheid te laten ontstaan is er ruimte nodig. En tijd. Tijd is daarom in iedere setting waar persoonlijke ontwikkeling plaats vindt een essentieel ingrediënt. Als je het laat liggen en er niks mee doet, laat je verdieping en duurzame mogelijkheden aan je voorbij fladderen. Zonde!

Het is wel handig als als trainer zelf al een beetje geëxperimenteerd hebt met de factor ’tijd’. Als je weet hoe je Kairos (lees: de tijd van de beleving | de dreamtime | de gevoelstijd) kan verbinden aan Chronos (lees: de tijd van de klok | de aardetijd), creëer je voor deelnemers een optimale leersituatie. Ze worden enerzijds uitgenodigd om weg te dromen en praktisch met hun voeten in de klei te staan. Beide type mensen – de dromers en de doeners – worden hierdoor op hun wenken bediend.

Ik werk tijdens trainingen op verschillende manieren met de factor tijd. Het is teveel om nu te noemen, maar een aantal concrete interventies zijn goed te delen:

Zo schrijf ik altijd een programma op, maar zet daar nooit een tijdstip bij. Dit geeft mensen die structuur nodig hebben rust en geeft de groep vrijheid om uit te wijden of momenten in te korten. Ik doe dit al 100 jaar en het wonderlijke: Er heeft nog nooit iemand over geklaagd. Zelfs de mensen die stipt van de tijd zijn, gaan mee met de flow. Ik werk alleen met een begin- en eindtijd. Verder zet ik niks vast.

Sinds drie jaar werk ik daarnaast consequent (lees: altijd) met een zandloper. Ik heb er ondertussen een paar. Van één minuut. Drie minuten. Vijf minuten. En van vijftien minuten. Die van vijftien gebruik ik het meest. De gemiddelde concentratieboog is ongeveer twintig minuten, dus dat past fantastisch!

De zandloper heeft verschillende functies voor de groep. 

1. Doordat je ziet hoeveel korrels er naar beneden vallen, is de hele groep onderdeel van het onvermijdelijke proces van vergankelijkheid. ‘De tijd trekt aan ons voorbij’. Niet in cijfers op een klok. Maar in een stroom van zandkorrels die samen een kwartier maken. Mensen kijken hierdoor minder op hun horloge en komen meer in het moment terecht. 
2. De zandloper staat áltijd op een plek waar het zichtbaar is voor iedereen. Ik geef trainingen het liefste in een open kring, dus bij mij staat de zandloper in het midden van de kring. Op deze manier ontstaat een gedeeld eigenaarschap. Alle aanwezigen zijn vanaf dat moment verantwoordelijk. Als ik bijv. afspreek dat we niet langer dan een kwartier besteden aan een thema en ik werp halverwege steeds een blik op de zandloper, dan zie ik dat er na verloop van tijd steeds meer mensen die betrokkenheid delen. Vaak laat ik het dan (bewust) weer los, maar is er altijd wel iemand die helpt om de tijd te bewaken. Of – nog fijner – uit zichzelf de zandloper vanzelf omdraait als hij leeg is.
3. Dit werkt ook door in koffie pauzes of korte breaks. ‘Als de zandloper leeg is, gaan we weer verder’ zeg ik vaak. Iedereen ziet wanneer dat moment is. Er ontstaat een collectieve verantwoordelijkheid voor het leerproces. Wat vaak (onbewust) gebeurt is, dat er (onbedoeld) een hierarchische relatie ontstaat tussen trainer en deelnemers. Door collectieve verantwoordelijkheid en eigenaarschap, ontstaat er een gelijkwaardige situatie. Dit draagt onmiddellijk bij aan de veiligheid binnen de groep, het vertrouwen en – dus – het ontwikkelen van de eerder genoemde mindset.

Hoe doe je dat als trainer? 

Loslaten. Ik kan er veel woorden voor gebruiken, maar deze dekt de lading volledig. Loslaten en vertrouwen dat een groep datgene er uit haalt dat goed is voor de groep. Hiermee ontdoe je je niet van je verantwoordelijkheid als trainer, maar geef je juist ruimte aan het proces dat enkel op gang kan komen als je los laat.

Het grootste compliment dat je krijgen kan als trainer / facilitator / moderator is, als mensen denken dat ze alles zelf gedaan hebben. Als ze hun autonomie en persoonlijkheid hebben laten zien en eigenaar zijn geworden van het proces. Is misschien iets minder leuk voor je ego, maar wel gelukkiger voor het grote-goed.

Meer lezen? Hieronder heb ik een paar links geplakt waar je mooie verhalen, inzichten en kennis op kan doen over de factor tijd.

• Prachtig artikel in VN over Kairos ‘de God van de tijd die er toe doet’. 
• Joke Hermsen schreef een boekje over Kairos dat het lezen waard is!
• Interview met Hermsen en Huijer ‘Leef je volgens de klok of je innerlijke tijd?’ in Trouw.
• Thich Nath Hanh over Deep Listening [waar kairos en chornos verbonden worden]
• The Idea of Social Time in Elias – Tijd is een construct. [essay] 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Attitude awareness communicatie Connection Creativiteit Cultuur gedrag gesprek Holistisch handelen Inspiratie onderwijs ontmoeting Teamtraining Tijd Trainingtools verandering Verbinding Zelfreflectie