Een paar weken geleden was ik op een nieuwjaarsfeestje – buitengewoon leuk feestje trouwens – waar ik een kennis tegen kwam. ‘Jij bent tegenwoordig onderwijsexpert, hè’ opende hij het gesprek vriendelijk. Ik vermoed dat ik iets gestameld heb en het onderwerp verschoven heb naar bitterballen. In diezelfde week ontving ik een mail van een oude klant die me verwonderd schreef waarom ik ‘niet meer met zelfsturing bezig was, maar nu met onderwijs‘. Er begon een kwartje te vallen. 

Deze situatie maakte ik ook mee nadat ik een jaar zeer intensief bezig was geweest het land op te ruimen in één dag. Daarna noemden mensen me opeens ‘zwerfafvalexpert‘. Het heeft me vervolgens ruim een jaar gekost om van dat beeld af te komen. Niet dat ik daarin actief iets deed. Ik begon gewoon een nieuw verhaal te vertellen en toen vaagde het langzaam uit. Dit zelfde overkwam me toen ik van de Pabo naar de Frank Sanders Akademie voor Musicaltheater ging en daarna naar toneelschool ‘De Trap’. Dat ik vlak daarvoor ook nog op de kieslijst voor de gemeenteraad in Groningen stond, konden maar weinig mensen rijmen. Het effect is als volgt:

He, je bent dus niet dom? (Ik was toch een Pabo trutje, dat alleen maar vouwen kon?) 

He, je bent dus niet oppervlakkig? (Ik deed musical. Low brow cultuur. Duh. SBS6 en RTL4 publiek).

He, ik wist niet dat jij zo intellectueel was? (Toneel is intelligent. High brow. Contemporary en tijdloos. Zo.) 

He, dat saaie beroep had ik nooit achter jou gezocht? (Iedereen die politiek omarmt is saai. Dat weet toch iedereen).

Ik sta hierboven nu zelf even als voorbeeld, maar dit overkomt dagelijks duizenden mensen. Mensen die in één hokje worden gestopt. Wat doen wij toch in Nederland, waardoor we denken dat dat handig is? En – dit is waar het grotere obstakel ligt – waarom laten we ze daar tot in eeuwigheid zitten zodat we experts van ze kunnen maken? Is dit door onze handelscultuur, waardoor we altijd willen weten wie we op welke plek in kunnen zetten bij een klus. Is dit omdat we graag overzicht hebben binnen ons bureaucratisch model? Nederland staat bekend als één van de meest georganiseerde landen ter wereld (jaja, Ich vergesse Deutschland nicht). En zelfs vanuit de lucht bestaat ons land uit vierkantjes en rechthoeken in alle kleuren groen en blauw.

Maar het tijdperk is veranderd. De tijd van lineaire plannen en hokjes-denkende geesten is enkel handig op een bepaald moment in het creatieproces. Niet meer als hoofdmoot. Niet meer als leidend. Niet meer voortdurend. Experts mogen nu ook andere dingen kunnen. Expert-zijn werkt enkel als voor een momentje en met betrekking tot een onderdeel van het geheel. Krznaric noemt dit het ‘portfolio werken‘. Vandaag doe je dit, morgen doe je dat en alles is onderdeel van het geheel. Van nature was ik al een generalist. Geloof me, ik heb mijn halve puberteit besteed om daar van af te komen, want eeuwig tweede bij elke sportclub is echt geen feest. Ik wilde ook wel eens in één ding de allerbeste zijn. Maar dat werd ‘em niet, tot ik ontdekte dat het zijn van een generalist een ware specialiteit kon zijn. Was die kwestie ook weer opgelost.

Maar in de wereld van de zelfstandigen en loondienstbetrekkingen schijnen we ergens de allerbeste in te moeten zijn. Mensen raken in de war als je opeens iets anders gaat doen. Ze verwarren het concrete onderwerp (in mijn geval: zwerfafval, koffie, ambulante hulpverlening, onderwijs) met het thema (in mijn geval: werken zonder geld, zelfsturende organisaties, groepsdynamiek op grote schaal, circulaire processen). Een beetje vervelend is dat wel (vandaar dit blog). Ik heb zelfs ooit mee gemaakt dat ik iets wilde doen, waarop een ander antwoordde ‘Oh, dat doet Piet al. Die is er expert in‘. En dus?

Hoezo!? 

Iemand die in zijn jonge jaren als barman heeft gewerkt, maar nu accountant is, kan op zijn veertigste ook nog heus een biertje tappen. Iemand die bij de scouting zat, maar nu chirurg is, snapt echt wel hoe je knopen legt. Net zoals iemand met een zeilboot, die al jaren in de stad woont. Dat verleer je niet. Iemand die ooit een boek schreef, maar nu bij Buurtzorg werkt, kan zich heus nog al die getypte woorden herinneren. We zijn niet enkel de persoon die we vandaag zien. We zijn zoveel meer. We zijn al onze ervaringen en expertises die we ooit deden. We zijn al onze verhalen en ontdekkingen. Dat verdwijnt niet zomaar.

De expert bestaat niet. In een wereld waarin we gemiddeld 6-7 jaar bij een baas werken (in 2001 was dit nog 9 jaar), waar we ons veel meer horizontaal dan verticaal ontwikkelen (wat noodzakelijk is door de netwerksamenleving) en ideeën al uitgevoerd zijn, voor je het bedenken kon, zijn we allemaal expert.

Wat dan wel?

• Er is geen enkele andere manier dan mee te bewegen met de omgeving.
• Door flexibel en open te zijn, voor dat wat zich aandient.
• Bekijk mensen vanuit de context, in plaats vanuit een hokje waar je iemand (of jezelf) in gestopt hebt.
• Mensen veranderen dagelijks, dus constructies ook. Dat is wellicht blubberig in je brein, maar het went.
• Zie de charme van de veelkleurigheid in.
• Wees een expert in de taak die je hebt, in plaats van in de rol die er op geplakt wordt.

Mensen zijn meer en kunnen meer dan dat ene ding waar je ze voor aan ziet. Je bent zelf meer dan het ene ding waar je voor benaderd wordt. Zelfs de collega die altijd rechts van je zit, of de bank inneemt in de pauze. Of de collega die áltijd die taak krijgt, omdat het nou-eenmaal-zo-gaat. Verras ze, haal ze uit hun comfort zone door een keer de situatie om te draaien. En doe het daarna nog een keer. En nog een keer. Tot er geen hokje meer over is en we allemaal expert mogen zijn.

 

 

 

Attitude awareness communicatie Connection gesprek Inspiratie Netwerken ontmoeting Sociologie verandering Zelfreflectie