Wie opgroeit of woont in een watersport-dorp kent de filosofie van de open of gesloten brug maar al te goed. In ons dorp waren er vijf. En waar ik ook heen wilde, er stond zomers altijd eentje open. Maar staat zo’n brug nou open of is ‘ie dicht? Hoe je ook kijkt: Je kunt je er aardig mee vermaken. Het punt is, dat vrijwel alles in de samenleving een kwestie van perspectief is, waarbij er altijd iemand verliest. Maar… waar ook iemand wint. Daar ontkom je niet aan. De kunst is om een verlies te nemen als was het een winst. Voor die taak staan we nu in het onderwijsveld.

Waren de scholen eigenlijk wel dicht?

In de media zie je overal berichten verschijnen over het wel of niet open gaan van de school na de meivakantie. Data vliegen over de toonbank, er wordt volop gespeculeerd en zonder af te wachten worden er stressvolle brainstorm-sessies en beleidsplannen geschreven (uiteraard digitaal). Níemand lijkt tot het simplistische inzicht te komen dat de school helemaal niet dicht is… Het gebouw is dicht. Dat is iets anders.

Afgelopen vijf weken revolutioneerde het onderwijs als nooit te voren! Na decennia van gesteggel over 21ste eeuws leren en decentraal handelen, zag ik afgelopen weken de kern van onderwijs terug: Leerprocessen faciliteren. Ik zag leraren boven zichzelf uitstijgen. Directies switchen naar hun primaire taak van teamondersteuning, ouders sprongen bij, kinderen bewogen mee. Allemaal om in contact te kunnen blijven en leerprocessen door te laten gaan. Er werd gedifferentieerd, experimenten vonden ruimte en alle digitale tools kwamen voorbij. Op sociale media werden interventies gedeeld, stelden leraren zich kwetsbaar op en werd er veldoverstijgend geholpen om er voor te zorgen dat de jongsten van onze samenleving ondersteund werden in deze vreemde tijd. De school dicht? Alles behalve dat. Hij stond wagenwijd open!

Ja, maar… Het gebouw. Klopt! Leerlingen missen elkaar. De analoge, fysieke en kinesthetische processen liggen stil. Deels waar… Maar net niet helemaal. Processen gaan door binnen het gezin. Leraren zijn echter niet meer in hun eentje in charge. Want scholing gestopt? Leren stopt nooit. 

Het eigenaarschap van onderwijs is verschoven van het schoolgebouw naar de samenleving

Er is een bekend gezegde dat zegt ‘It takes a Village to raise a Child’. Opgroeien doe je in context met de omgeving. Altijd. Hoeveel ruimte je dat geeft, ligt aan die context. Ik zag dat jaren geleden in de praktijk bij kennissen in eco-villages, en eenvoudig is het niet. Er komt veel bij kijken als je als ouders besluit dat anderen actief mogen helpen in de opvoeding. Waarbij het vooral opvallend is dat je als ouder in staat moet zijn om je eigen opvoedstijl gedetailleerd onder de loep te durven leggen. Je kunt immers alleen iets uit handen geven, als je weet hoe je er zelf tegen aan kijkt. Als je geen idee hebt wie je bent als opvoeder, weet je ook niet wat je weg geeft.

In diezelfde context ligt er nu een mooie uitdaging op ons bord in de gehele samenleving: Iedereen met kinderen wordt dankzij (en ondanks) de quarantaine hartstikke geconfronteerd met zijn/haar eigen handelen. Opeens is de school in de woonkamer beland, dwars door het computerscherm heen. Da’s even een dingetje. Als leraar krijg je er allerlei ouders/opvoeders bij. Hoe betrek je die nou weer bij je lesplan en didactische handelen? Omgekeerd net zo heftig: Waarom luistert het kind wel naar de leraar op Zoom of Microsoft Teams, en niet als papa of mama het vraagt? Tja. ;)

Zo zijn we met zijn allen plotseling verantwoordelijk voor het welzijn van onze kinderen. Waren we altijd al, maar nu worden we wel erg met onze neus op de feiten gedrukt. Omdat het gebouw, waardoor we altijd de oude structuur en orde konden vasthouden, nu tijdelijk verdwenen is.

Ja maar…

Natuurlijk sneuvelt er dan ook van alles. Doen er dingen pijn. Dat is inherent aan elke ontwikkeling. Ik mag aannemen dat niemand van ons verwachtte dat we direct in een perfecte staat van handelen terecht zouden komen, toch? Er gaan dingen mis. Zo zijn er duizenden kinderen die níet voor het beeldscherm verschijnen. Zijn er duizenden gezinnen waar het niet lukt om verbinding met de leerexpert (lees: leraar) te vinden, en omgekeerd. En zijn er duizenden ouders die wel willen helpen, maar zelf een beroep hebben waardoor de mentale ruimte ontbreekt.

Als we afspreken dat de school nooit dicht was, hoeven we ons niet af te vragen of hij straks weer open moet…

We zullen komende weken heel goed naar elkaar moeten luisteren om de juiste balans te vinden. Niet alleen naar de overheid, maar naar elkaar. De balans tussen ouders en leraren. De balans tussen cognitieve ontwikkeling en sociaal emotionele ontwikkeling. Tussen loslaten en vastpakken. Tussen offline en online. En waar we vinden dat de waarde ligt. In de zorgsector wordt dit van oorsprong al veel meer gedaan dan in het onderwijsveld. Regelmatig zitten er meerdere casushouders aan tafel, of worden er Eigen Kracht Conferenties geïnitieerd om gezinnen die het moeilijk hebben te ondersteunen. Ik hoop dat het onderwijsveld de openheid vindt om deze interventies toe te laten, en gezinnen te helpen in het kansdenken en de actiemodus te belanden. Naast de cognitieve ontwikkeling, die wellicht op dit moment minder relevant is… (maar da’s een visie, dus voel je vrij er anders naar te kijken).

De balans

Er is geen open of dicht. Onderwijs is een proces dat zich altijd en overal afspeelt, los van een gebouw. Leren gebeurt overal. Of dat nou een formele of informele vorm vindt. Maar scholen open of dicht? Daar is bij een school geen sprake van. Die functioneert gewoon. Net zoals de brug, in het dorp waar ik opgroeide, nooit open of dicht was: Het was een tijdelijke situatie waarbij de bootjes ruimte kregen en daarna de fietsers of voetgangers. Samen-werken. Met oog voor de verschillen. En daar dan de balans in vinden.