De werkelijkheid staat altijd in de sterren geschreven. Maar soms helpt het als we het op de aarde ook nog even benoemen. Je kunt het ook laten, maar een prikkend stemmetje achter in mijn hoofd zei me dat in dit geval niet te doen. Niet eens om mezelf, maar omdat het mijn rechtvaardigheidsgevoel raakt naar alle duizenden mensen die hielpen. Ergens klopt het dan niet, en is er een afslag genomen die geen recht doet aan al die hulp en inzet!

Het kan nooit kwaad om aan een stukje herhaalde geschiedschrijving te doen

De directe aanleiding van dit artikel was ChatGPT, het magische schrijfblok dat alles kan uitleggen, verklaren en voor je kan verwerken. Ik had een zakelijke biografie nodig, en vroeg aan het programma of hij dat voor me kon maken. In luttele seconden stond het er op. Veel te pretentieus, maar er waren woorden. Ik werd nieuwsgierig en begon door te vragen. Omdat ik de laatste maanden veel aan een oud project dacht, besloot ik daar een paar vragen aan te wijden. KeepitCleanDay, een grassroots zwerfafval evenement uit 2012, waarmee we in één dag met zoveel mogelijk mensen het land wilden opruimen.

Ik heb me nooit een seconde afgevraagd of dat verhaal van toen in het heden nog de werkelijkheid bevat. Enerzijds omdat het me niet zoveel interesseert wat anderen ergens van maken – als je jezelf oprecht in de spiegel kunt aankijken aan het einde van de dag (èn je hebt een goed ontwikkelde gewetensfunctie) dan gaat alles goed. Anderzijds heb ik een grote bak naïviteit in me, die stelt dat íedereen die ergens bij was, ook heus wel weet hoe het gelopen is. Ik weet (echt) dat mensen ontzettend goed zijn in het creëren van een selectief geheugen, maar ik geloof heilig dat vlak voor het naar bed gaan iedereen de waarheid kent. Daar vaar ik op. Het houdt mijn leven optimistisch en gelukkig. Maar goed, toen kwam ChatGPT met een volkomen ander initiatieverhaal van KeepitCleanDay dan wat de werkelijkheid is. Hoewel ik er om moest lachen, begon me later te dagen dat het ook belangrijk is verhalen opnieuw te vertellen, zodat we de werkelijkheid niet vergeten. KeepitCleanDay en de mensen die dat waar maakten is zo’n verhaal…

De start van KeepitCleanDay

Waar iets begint weet je nooit helemaal precies. Soms is iets al begonnen voor je er erg in had, en soms zijn dingen al voorbij als je er nog steeds in geloofde. In ieder geval, KeepitCleanDay startte voor het gemak op 21 januari 2012. Dat was de dag dat ik de domeinnaam claimde, de website bouwde en een Facebook-pagina maakte. Kaire Guthan ontwierp een logo, en Joost Plattel hielp uitgebreid met alle technische nuances op de site.

Maar voor die datum was KeepitCleanDay al tientallen keren begonnen. En na die datum zou ze nog een aantal keer opnieuw beginnen: In mijn gedachten, in gesprekken, en door álle hulp die door mensen geboden werd. Je begint zoiets namelijk niet alleen. Zeker niet als burger…

Er was eens…

Martijn Aslander had me in 2011 (met zo’n vijf anderen) beheerder van de eerste #durftevragen Facebook groep gemaakt. Hij had dit idee opgevat omdat twitter minder overzicht bood, en op Facebook kon je alle antwoorden handig onder elkaar zien staan. Zo startte de groep. Het stroomde snel vol met oneindig veel mensen. Het enige dat we als beheerder een paar keer per dag deden was mensen toelaten.

Op 4 januari 2012 plaatste Juul Martin in diezelfde #durftevragen Facebook-groep een oproepje voor een conferentie in Tallinn. De conferentie werd georganiseerd door de mensen ‘die ook hun land opgeruimd hadden’. In 2008 organiseerden ze in Estland het project ‘Teeme Ara‘, waarbij ze in één dag met iedereen het land wilden opruimen van zwerfafval. Dit was bottom-up georganiseerd, en een groot succes. Nu wilden ze de wereld doen, en je mocht er gratis heen, als je in je eigen land geluid wilde maken voor de WorldCleanUp. Omdat ik de Facebook groep veel zag door de grote toestroom van mensen, viel ook het berichtje van Juul me op. Het was een instant bliksemschicht die door me heen schoot, en een dag later kocht ik een ticket naar Estland. Zo geschiedde.

Maar toen waren we er nog niet. Want het was immers de bedoeling om geluid te maken in je eigen land, en ik nam die opdracht nogal serieus. Als je mij vier dagen gratis het Radisson Blue hotel in Tallinn geeft, en een onvergetelijke ervaring met 150 anderen die geloven dat alles kan, dan wil ik ook iets terug doen: Er moest dus een persbericht geschreven worden, vond ik. Martijn had een goede kennis met een persbureau, en bood spontaan aan om het aan hem te vragen. En jawel, via Martijn wilde deze lieve meneer mijn geschreven persbericht verspreiden.

Deze combinatie bleek nogal een sterke tractie te hebben: Nog voordat ik op de conferentie was stond er een pagina groot artikel in Trouw , stond ik in twee andere kranten, en werd uitgenodigd in verschillende radio programma’s. Ik moet zeggen dat ik het toen vanzelfsprekender onderging dan hoe ik het nu ervaar terwijl ik dit opschrijf. Alsof het de normaalste zaak van de wereld was onderging ik het spektakel, en zat ik een week later in Tallinn. Case closed, dacht ik. Opdracht volbracht.

Maar een derde persoon die essentieel was voor het succes – en de opschaling van dat wat later KeepitCleanDay zou heten – was Nils Roemen. Nils was (met Juul) al in Estland geweest, en kende de mensen van Let’s Do It persoonlijk. Voordat ik ging had hij contact gemaakt met Rainer Nõlvak, en die brug tussen mensen-die-ik-kende-die-zij-ook-kenden was hartstikke welkom als ijsbreker. De sfeer op de conferentie was überhaupt enorm open, dus het warme bad dat bij binnenkomst begon ging door tot de vlucht terug.

Even in een andere wereld in Estland

Met ontzettend leuke mensen beleefde ik in de tweede week van januari 2012 een conferentie in Tallinn waar iedereen geloofde dat wanneer je iets wilt, het meestal ook heus wel kan. Het herinnerde me aan mijn Pabo opleiding ‘De Eekhorst’ en aan eerdere fijne werkplekken die ik had. Het warme bad voelde zo goed dat ik niets liever wilde dan nog even bij al deze mooie mensen blijven. Om dat te kunnen hoefde ik natuurlijk maar één ding voor elkaar te krijgen… Het land opruimen. ;)

Het idee van deze collectieve kracht loopt sinds mijn kindertijd als een rode draad door mijn leven. Ik volgde onderwijs dat er op aansluit, studeerde sociologie waarbij ik gebiologeerd was door netwerk theorieën, het is het type leraar dat ik ben, en hoe ik nog steeds groepen in beweging krijg – Alles wees er op dat dit project bij me paste. Maar lieve hemel, wat een werk…

Een zich ontvouwend labyrint

Na de conferentie twijfelde ik continu of ik deze onvermijdelijke situatie wel moest willen. Er waren verschillende momenten die me, als kralen aan een ketting, steeds meer brachten bij het moment dat ik besloot er dan toch maar voor te gaan. Alsof je in een labyrint loopt waarbij je de onvermijdelijke ontknoping al kent, maar stiekem hoopt dat er nog een zijweggetje is waardoor je kunt ontsnappen. Dat was er natuurlijk niet, en toen de naam van het project ontstond, vielen alle puzzelstukjes in elkaar.

De naam is er trouwens dankzij mijn moeder. Ze is één van mijn favoriete personen om nieuwe ideeën mee te delen. Nuchter, pragmatisch en logisch, maar altijd eindigend met de zin ‘Als je het wilt, moet je het doen‘. Toen ik in een notendop vertelde dat ik het land wilde opruimen, was haar reactie dat het bij mijn ouders in het dorp best schoon was. ‘Dan houden we het schoon‘ flapte ik er uit. En zo was daar plotseling de naam ‘KeepitCleanDay’.

Het is onmogelijk om daarnaast één van die momenten als ‘belangrijkst’ aan te wijzen. Bovendien geloof ik daar niet zo in. Ik geloof (en werk) in een pragmatische orde-der-dingen, dat zich ontvouwt. Daar moet je natuurlijk wel iets voor doen – Als je niet handelt gebeurt er niks. Maar soms ontstaan dingen op een magische manier die we zelf ook niet helemaal begrijpen, en het vraagt dan vertrouwen om je er aan over te geven. Het is handig dat je ‘luistert’, en ook weet hóe je luisteren moet. Maar in dit specifieke geval was er weinig tegen in te brengen. Dit project moest ontstaan. Daar was geen ontkomen meer aan.

‘Je hebt het juiste netwerk’

Eén van die magische knooppunten waardoor ik er ook zèlf in begon te geloven, was mijn gesprek met een oprichter van een stichting voor duurzaamheid. Ik was net een paar dagen terug uit Tallinn, voelde me overrompeld door de stroom aan ervaringen, maar ging ook gewoon door met mijn dagelijkse dingen (ik zat in dat wat Floris Koot een ‘possibility-rush‘ noemt.)

Het gesprek met deze man verliep wonderlijk, dat moet ik er eerlijk aan toevoegen. Ik leerde in sneltreinvaart mijn grenzen aangeven, kaders duiden, en voelde dat ik blijkbaar goud in handen had met dit project. En niet omdat deze meneer me daar optimistisch en aardig in ondersteunde, maar omdat hij me zijn kantoor aanbood. Hoe attent, zou je zeggen. Maar er hing iets omheen waardoor ik het net niet helemaal vertrouwde… ‘Je mag ons kantoor gebruiken, ons kopieerapparaat, printer en er zit een telefoniste die de telefoon aanneemt’, legde hij uit. Een betekenisvolle stilte volgde. ‘Nee, dank je‘ zei ik. ‘Ontzettend aardig. Maar ik heb een mobiel en aan de overkant van de straat zit de AlbertHeijn met een kopieerapparaat’. Hij was zichtbaar teleurgesteld. Als ik op zijn aanbod in gegaan was, en het project was groter geworden, dan creëer je beeldvorming dat direct te herleiden was naar zijn stichting.

Wat ik droomde was dat KeepitCleanDay een eigen, autonoom project kon zijn. Zonder bankrekening of stichting. Van niemand, en daardoor van iedereen. Ik geloofde dat als je een gezamenlijk idee hebt, je daar geen vergaderingen voor hoeft te beleggen, plannen voor hoeft te maken of eigenaarschap aan hoeft te verbinden. Zo ben ik als het ware opgeleid op de Pabo, en zowel mijn werkervaring met ex-gedetineerden als de studie sociologie (UvA) hadden me bevestigd in dit geloof.

Deze droom was veel makkelijker gezegd, dan gedaan. Maar we gingen het wèl zo doen. Aan het einde van dit gesprek vroeg ik de man of hij dacht dat het me lukken zou. ‘Ja,’ antwoordde hij, ‘want je hebt het juiste netwerk‘. Dit was voor mij een cruciaal moment. Soms kunnen tegenstanders je heel scherp laten zien waar je vóór bent. Waar je voor staat, hoe je waarden zijn en welke intentie je wenst te behouden. Hierdoor wist ik zeker dat KeepitCleanDay van zichzelf moest zijn, gedragen door allerlei individuen, vrije mensen in dit land, en nooít ondergebracht moest worden in een stichting.

KeepitCleanDay is van zichzelf en al deze mensen

Dat juiste netwerk begon zonder strategische bedoeling bij Martijn Aslander en Nils Roemen. Hun netwerk overlapt, maar is ook behoorlijk verschillend. Beide mannen waren absoluut onvervangbaar als het aan kwam op de eerste startfase van KeepitCleanDay, en voor mij persoonlijk het hele traject. Met Martijn kon ik uren sparren over het proces, over collectieve energie, opschaling van projecten, de lijnen die er liepen en over strategische keuzes die je wel of niet maakte. Nils bood zijn hele netwerk, en had de meest optimistische energie die ik in lange tijd gezien had. Door zijn continue attitude waarin alles mogelijk was, voelde ik de uitnodiging om niet op te geven op momenten waar ik liever de handschoen in de ring wilde gooien. En die waren er ook weleens.

Een derde persoon die hierin onmogelijk gemist kon worden was Caroline van der Post. Door Caroline ontstond er bestendiging, bedding en een continuïteit die betrouwbaar was. Ik kende haar voor het project niet – ze kwam meedoen nadat er ergens een oproep was geplaatst. We woonden in dezelfde wijk, wat natuurlijk ontzettend helpt bij zo’n immens project. Omdat ze gelooft in overvloed, in kansdenken en in het creëren van een wereld die je zelf wilt, was het een cadeau haar erbij te hebben. Voor het project was dit enorm fijn, maar mij hielp het omdat ze zonder uitleg hetzelfde zag en vervolgens ernaar handelde.

Een vierde persoon zonder wie KeepitCleanDay op geen enkele manier de digitale alchemie had kunnen bereiken als wat ze nu heeft gedaan is Jaap van ’t Kruis. Jaap werd via Michel Groenenstijn aan me verbonden. Hij had met Stefanie een online-tv zender (wat voor 2012 behoorlijk innovatief was), waar ze uitzendingen maakten. Dankzij Jaap werden alle digitale kanalen van KeepitCleanDay aan elkaar gekoppeld, en hadden we acht maanden later op KeepitCleanDay een integrale uitzending waar mensen via twitter en Facebook verbonden, via Skype inbelden, en werd alles via YouTube uitgezonden (wederom, voor 2012 behoorlijk fancy ;)).

Naast deze mensen, zonder wie ik nooít gestart zou zijn of volgehouden had, zijn er nog zoveel andere mensen die bijdroegen aan het succes van KeepitCleanDay! Zo ontzettend veel!

Elk in hun eigen kleur, en met hun eigen authentieke geluid dat extreem noodzakelijk was om de diversiteit te vinden. Wie namelijk met een heel land aan bewoners een land wil opruimen, zal zo divers mogelijk in geluid moeten zijn. Die zal het project vrij moeten laten, zodra de basis gelegd is. Zodat het kan uitwaaieren en vlinderen om een unieke vorm te krijgen. Dát is werken met collectieve energie en liefde.

En die basis, nou die vind je hierboven. Met een paar mensen uitgelicht die essentieel waren, waardoor ik op die zo noodzakelijke start-knop durfde te drukken. En met een paar mensen die een unieke vorm aan dit bijzonder project gaven! Er zijn er nog tientallen meer. Nog zoveel mooie mensen die hielpen met de eerste editie van KeepitCleanDay. Die volgen in een ander verhaal…

Disclaimer: Dit artikel wordt aangevuld met details en meer mensen die hielpen. Ik wilde nu de basis van de startfase zo snel mogelijk delen vandaag (zat. 20 mei) en heb de feitelijke baseline er in een uur op gezet.