Als je zelf iets heel enorm simpel vindt, en de omgeving niet, dan kan de communicatie soms te wensen over laten. Je probeert het eerst via A. Dan via B. Vervolgens vraag je je af of je de enige nitwit in de wereld bent, die denkt dat bepaalde zaken zo simpel – hopsa – op te lossen zijn. Totdat je er achter komt dat meer mensen het zien zoals jij, maar dat je met z’n allen nog in de minderheid bent. Of, dat de klassieker ‘met verandering komt weerstand mee’ nog steeds staat als een koe. En dat je koeien tegenwoordig mag knuffelen, maar dat nog niet iedereen dat snapt. 

In ieder geval. KeepitCleanDay is zo’n project. Het is ongelofelijk simpel, maar daardoor lijkt het kennelijk dus soms heel ingewikkeld. Omdat we nog gewend zijn dat grandioze zaken gepaard gaan met hard en moeilijk werken. En dat zal wel ‘ingewikkeld’ zijn. Anders hoeft het niet hard en moeilijk te zijn. Maar die redenatie klopt niet helemaal.

Sinds ik in maart – op advies van mezelf, de kosmos en wat vrienden – besloot om publiekelijk te laten weten dat ik stopte met het project KeepitCleanDay, is er een nieuwe wereld voor me open gegaan. Dit blog gaat daarom niet over KeepitCleanDay, maar over dat wat er zichtbaar wordt binnen processen en organisaties als er een verandering optreedt. Zo heb ik, sinds maart dus, ontdekt dat het transformeren van de maatschappij ingewikkelder lijkt dan het is. En dat is jammer. Want, het is naast ingewikkeld, vooral ook heel erg leuk om te veranderen!

Stel je voor dat je verhuizen gaat. Daar kan je heel ingewikkeld over doen, maar in feite is het gewoon het verplaatsen van je spullen van lokatie A. naar B. That’s it. Meer is het niet. Maar alle stress er omheen die iedereen ervaart, komt voort uit het idee over het verhuizen. Uit de hoeken, muren, deuren, routes in het nieuwe huis die je nog niet kent. Uit het idee dat alles opnieuw een plek moet vinden en je die plek nog niet weet. Zo zijn we maatschappij-wijs de laatste jaren ook aan het verhuizen. Alleen blijven we fysiek in hetzelfde land, en creëren we er hier en daar nieuwe papiertjes omheen.

Dus. Leg ik tegenwoordig steeds opnieuw weer uit hoe KeepitCleanDay werkt. En hoe het vooral niet werkt. Ook al bestaan we al drie jaar. Ik leg het steeds opnieuw geduldig uit. In andere woorden, met nieuwe voorbeelden. Als was het een prentenboek waarbij de kracht in de herhaling zit. Ik vertel het aan overheidsorganisaties, instanties, gemeenteambtenaren, consultants en stichtingen. Aan iedereen die me belt, en opeens iets wil met geld en ‘voorzitterschap’. ‘Wie wordt jouw nieuwe waarnemer?’ vragen ze. ‘Twee partijen zijn geïnteresseerd‘ schrijven ze. En ik leg ze geduldig uit dat KICD zo niet werkt. Dat het slechts een paar taken zijn die gedaan moeten worden. Dat ik de laatste twee jaar alléén mensen verbond, lijntjes door verwees, mail beantwoorde en de media te woord stond. En dat het èchte KeepitCleanDay in de regio bij de bewoners in de straat ligt. Ik leg ze uit dat zonder-direct-geld werken, betekent dat je totaal afhankelijk bent van de inspirerende kracht van diezelfde mensen in de straat. Dat het mobiliseren van deelnemers anders verloopt dan als je een financieel potje hebt voor een landelijke marketing campagne. Ik vertel waarom KICD zonder-direct-geld werkt. (direct geld= euro’s op een bankrekening). KeepitCleanDay heeft zelfs geen bankrekening. En geen juridische vorm. Ik leg uit dat daar een essentieel, gegrond en heel belangrijke reden voor is. Dat het – als het er op neer komt – de hele fundering van het evenement is. En ja, ik leg uit dat het een evenement is. Geen beweging of boze actie-groep. Het is een blije dag, voor alle mensen in het land. Super simpel. Net zoiets als koninginnedag. Maar dan voor opruimen.

Maar. KeepitCleanDay is per ongeluk geïnstitutionaliseerd. Wat op zichzelf als feitje een supervet gegeven is. Zonder dat we daar iets voor gedaan hebben. En al helemaal zonder dat we het wilden. Althans, zonder dat ik dat wilde. Even een kort resume: In Estland ruimden ze in 2008 het land op in één dag. Zonder geld. Met 50.000 mensen. [In Estland wonen 1,3 miljoen mensen]. Dit was zo’n succes dat ze besloten om in 2012 de hele wereld op te ruimen in zes maanden. Ik had een burn-out dat jaar, en kon wel een inspirerend project gebruiken. Dat werd KeepitCleanDay.

Ik geloof in collectief leiderschap, en probeerde dat vanaf de eerste seconde in te voeren. Maar daar heb ik, door verschillende redenen, kleurrijk in gefaald. Wat leuk is, want het leert je allemaal nieuwe dingen als je faalt. Iets dat wèl heel goed gelukt is, is dat gemeenten aangestoken werden en de dag rijkelijk adopteerden. Terwijl de oorspronkelijke kern van KICD is, dat burgers bedenken ‘He, ik wil het hier opruimen’, dan op de feestelijke barricades stappen, en de regio inspireren. Maar na drie jaar KICD is het nu zo gegroeid dat gemeenten zelf initiatief nemen om KICD te lanceren op de 3e vrijdag van september. En – aha, obstakel! – gemeenten plannen iets verder vooruit dan burgers.

En wat het me vooral laat zien: Veranderen vraagt tijd. We kunnen wel willen, en wel wensen. We kunnen proberen, en pionieren.  We kunnen experimenteren, en durven te vallen onderweg. Maar wat we niet kunnen, is de tijd versneld laten lopen. Zodat we vandaag al zijn, waar we in een toekomst naar toe gaan. Dus, ondertussen wil, wens, probeer, pionier, experimenteer, val, en leg ik alles gewoon nog een keertje uit. Tot we er zijn.