Zonder omwegen: Je kunt simpelweg níet voor een zaal gaan staan met een power-point en een lineair verhaal, terwijl je ondertussen de zaal vertelt dat er anders georganiseerd moet worden. Het slaat werkelijk als een tang op een varken (of een ander spreekwoord dat beter past).

Leren als zodanig moet op alle lagen van de mens doordringen. Op geen enkele andere manier zinken nieuwe lessen in, en kunnen ze door de lerende geïmplementeerd worden. Soms gebeurt dit door eerst kennisoverdracht aan te bieden (in veel gevallen een prima idee), dan door mensen te laten oefenen (in het onderwijs noemen we dit didactische de ‘verwerking’) en vervolgens vindt er verdieping en ervaring plaats. Deze losse bouwblokken kun je wisselen (zie hier de essentie van dé grote discussie in het onderwijs of je constructivistisch aan de liga moet of vanuit structuralisme). Voor sommige mensen is de ervaring als eerste ondergang prettiger, anderen lezen liever eerst de handleiding. En een derde wil graag de historische onderbouwing van een proces.

Op het moment werk ik veel met data-analisten en scientists. Dit zijn veelal academisch geschoolde mensen die enen en nullen buitengewoon begrijpen en ze ook nog in magische volgordes kunnen zetten. Als ik bij dergelijke teams een gedragskundig inzicht of interventie wil delen, moet ik vaak veel meer context over de interventie delen dan bij ‘andersoortige teams’. Ik leg dit vaak aan ze uit aan de hand van de metafoor van het alfabet:

‘Als ik zeg, “Dit is het alfabet. Het heeft 26 letters. Het begint bij de A en eindigt op de Z. We schrijven het van links naar rechts“. Dan is dat voor veel mensen genoeg om er mee aan de slag te gaan. Ze nemen het aan, en kennelijk vertrouwen ze mij zodanig dat ze de ervaring daarna zijn werk willen laten doen. Bij data-analisten komen er in die tussenfase talloze vragen. ‘Wie heeft dit bedacht? Waarom zijn het er 26? Waarom staan ze in deze volgorde? Kunnen we het ook achterstevoren lezen? En zijn er alternatieven waaruit we kunnen kiezen die hetzelfde effect (lees: schrijven en lezen) beogen?”

De enige route is die van de eerlijke verbinding

De eerste keer dat ik dit ervaarde schrok ik op. Ik zie mezelf nog staan in een prachtig klassiek ingerichte zaal, met zo’n vijftien paar ogen op me. Ik was ietwat meer voorbereid dan anders en wat sociologische en psychologische onderzoeken meegenomen die mijn interventie-methode moesten staven. Maar ik kwam er direct achter dat dat niet werkte – dat was immers ook gedragswetenschap. En aan exacte wetenschappers gedragswetenschap verkopen – dat bleek nogal een dingetje. De route die wel werkte was – hoe pathetisch ook – het hart.

Op het moment dat ik deze alfabet-metafoor met ze deelde, dat ik uitlegde hoe gedrag verschilt van exacte wetenschap, maar ook wáár ze gelijk is, ontstond er verbinding. Ik bleef bij de oprechtheid. Ik deelde de essentie. ‘Geen rode rozen rood verven‘ maar bij de kern blijven en het aangaan. Niet in de valkuil van de oude werkwijze trappen.

En precies zo is het met powerpoint-series die in een lineair pakketje worden gepresenteerd, waar ondertussen wordt verkondigd hoe alles in de wereld zo ontzettend aan het veranderen is…. ;)